Cudzoziemcom będzie łatwiej o pracę w Polsce. Na razie tylko niektórym

Zatrudnianie cudzoziemców- najważniejsze zmiany

W lutym 2024 r. na stronach Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt ustawy o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw. 14 maja 2024 r. trafił on do Komitetu ds. Europejskich. Ustawa wdraża do polskiego prawa przepisy dyrektywy 2021/1883/UE oraz wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Projekt ustawy koncentruje się na cudzoziemcach wykonujących pracę w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji – zakłada on wprowadzenie szeregu dalszych przywilejów dla cudzoziemców wykonujących pracę w tych zawodach posiadających Niebieskie Karty UE.

Zatrudnienie cudzoziemców w Polsce. Co się zmieni?

• Zmianie ulegnie definicja „wyższych kwalifikacji zawodowych”, która oprócz kwalifikacji uzyskanych w ramach studiów wyższych obejmie także kwalifikacje wynikające z doświadczenia zawodowego.
• Skrócony zostanie minimalny czas obowiązywania umowy o pracę (cywilnoprawnej) zawartej przez cudzoziemca ubiegającego się o wydanie Niebieskiej Kary (z 12 do 6 miesięcy).
• Posiadaczom Niebieskiej Karty UE zostaną przyznane dodatkowe uprawnienia w zakresie mobilności krótkoterminowej i długoterminowej – stworzy to udogodnienia w zakresie przeniesienia do innego państwa UE.

Mobilność krótkoterminowa i długoterminowa

Poprzez mobilność należy rozumieć uprawnienie cudzoziemca do wjazdu i pobytu na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej na podstawie karty pobytu lub długoterminowej wizie krajowej wydanej w innym z krajów członkowskich UE. Aktualnie wjazd do Polski posiadacza Niebieskiej Karty UE wydanej przez inne państwo członkowskie UE jest traktowany jako korzystanie z takiego uprawnienia na ogólnych zasadach bez dodatkowych uprawnień i przywilejów.

Mobilność krótkoterminowa to korzystanie przez posiadacza Niebieskiej Karty UE z uprawnienia do pobytu w innym państwie członkowskim UE przez okres nieprzekraczający 90 dni w dowolnym okresie liczącym 180 dni w celu wykonywania działalności zawodowej. Jako działalność zawodową projekt definiuje krótkoterminową działalność cudzoziemca będącego posiadaczem Niebieskiej Karty UE wydanej przez inne państwo UE związaną bezpośrednio z interesami gospodarczymi podmiotu powierzającego mu wykonywanie pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji i z obowiązkami zawodowymi tego cudzoziemca, wykonywaną na podstawie umowy zawartej z tym podmiotem w innym państwie członkowskim UE, obejmującą udział w wewnętrznych lub zewnętrznych spotkaniach służbowych, udział w konferencjach lub seminariach, negocjowanie umów handlowych, podejmowanie działalności związanej ze sprzedażą lub marketingiem, rozeznawanie możliwości biznesowych lub udział w szkoleniach i korzystanie z nich.

„W przypadku korzystania przez posiadaczy Niebieskiej Karty UE z mobilności krótkoterminowej w zakresie podjęcia pracy w Polsce w ramach zdefiniowanej działalności zawodowej zostaną oni zwolnieni z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę”.

Równocześnie w celu korzystania z mobilności krótkoterminowej nie będzie konieczne uzyskanie zezwolenia w kraju członkowskim UE, w którym cudzoziemiec uzyskał Niebieską Kartę UE. W celu dodatkowego zweryfikowania celu wjazdu i pobytu, na posiadaczy Niebieskich Kart UE w przypadku korzystania z mobilności, zostanie nałożony obowiązek przedstawienia w trakcie przekraczania granicy RP dowodu, że ich wjazd i pobyt na terytorium RP ma na celu prowadzenie działalności zawodowej.

Natomiast mobilnością długoterminową jest uprawnienie do wjazdu i pobytu posiadacza Niebieskiej Karty UE na okres przekraczający 90 dni w danym państwie członkowskim UE. Z uwagi na fakt, iż uprawnienie cudzoziemca do pobytu w jednym państwie Strefy Schengen na podstawie posiadanej karty pobytu wydanej w innym państwie Strefy Schengen na okres powyżej 90 dni, co do zasady, nie jest możliwe, projekt ustawy wprowadza nowy typ zezwolenia na pobyt czasowy w celu mobilności długoterminowej posiadacza Niebieskiej Karty UE. Udzielenie tego zezwolenia uzależnione będzie od przesłanek analogicznych do udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji. Głównym punktem odróżniającym oba zezwolenia będzie konieczność posiadania i przedstawienia w procedurze legalizacyjnej Niebieskiej Karty UE wydanej przez inne państwo członkowskie UE. Aktualnie cudzoziemiec, który posiadał wcześniej Niebieską Kartę UE wydaną przez inne państwo członkowskie UE miał możliwość jedynie złożyć wniosek o udzielenie mu zezwolenia na pobyt czasowy w Polsce na zasadach ogólnych.

Okres pobytu w innym kraju UE w ramach mobilności krótko i długoterminowej będzie zaliczany do okresu pobytu wymaganego dla potrzeb uzyskania statusu rezydenta długoterminowego UE.

Cudzoziemcy posiadający Niebieską Kartę UE będą mogli także rozpoczynać i prowadzić działalność gospodarczą na zasadach, które obowiązują obywateli polskich.

W przypadku utraty pracy posiadacz Niebieskiej Karty UE zostanie odpowiednio wcześnie uprzedzony (powiadomiony z wyprzedzeniem), o zamiarze cofnięcia Niebieskiej Karty UE (cudzoziemiec będzie miał czas na znalezienie pracy w trakcie trwania procedury administracyjnej).

W zezwoleniu na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji nie będzie umieszczana informacja o podmiocie, u którego cudzoziemiec ma wykonywać pracę oraz warunkach na jakich cudzoziemiec ma wykonywać pracę.

Kiedy projekt ustawy o dostępie cudzoziemców do rynku pracy?

Na horyzoncie znajduje się również projekt ustawy o dostępie cudzoziemców do rynku pracy, przygotowany przez ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z maja 2024 roku. Projekt jest kamieniem milowym Krajowego Planu Odbudowy (KPO).

Nowa ustawa ma na celu uzupełnienie zasad udzielania zezwoleń na pracę oraz wpisów do ewidencji oświadczeń, aby skuteczniej przeciwdziałać nadużyciom. Do projektu wprowadzono obligatoryjne przesłanki odmowy udzielenia zezwolenia na pracę – na przykład w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo zostało założone lub działa głównie w celu ułatwienia wjazdu obywatelom państw trzecich.

Projekt przewiduje likwidację procedury testu rynku pracy. W założeniu procedura ta miała na celu chronić bezrobotnych poszukujących pracy na lokalnym rynku. Stało się odwrotnie, jej skutkiem jest wydłużenie postępowań związanych z uzyskiwaniem dokumentów legalizujących wykonywanie pracy przez cudzoziemców.

Ponadto projektowane zmiany zakładają odebranie podmiotom świadczącym usługi tzw. outsourcingu pracowniczego, możliwości uzyskiwania zezwoleń na pracę dla cudzoziemców.

Projekt ustawy przewiduje mechanizm ochrony miejsc pracy przed napływem cudzoziemców w przypadku znacznego pogorszenia się sytuacji na rynkach pracy, czyli w sytuacjach wyjątkowych. Minister właściwy do spraw pracy będzie mógł nałożyć na starostów obowiązek wprowadzenia listy zawodów i rodzajów prac, dla których zezwolenia na pracę nie będą udzielane.

Proponowane regulacje zaostrzają sankcje za nielegalne zatrudnianie cudzoziemców oraz za przekazywanie nieprawdziwych informacji o ich zatrudnieniu. Zamiast jednej kary grzywny do 30 tys. złotych, sankcje będą ustalane proporcjonalnie do liczby nielegalnie zatrudnionych pracowników.

Zezwolenia na pracę drogą elektroniczną

Jedną z najistotniejszych zmian, jaką wprowadza nowa ustawa, będzie pełna elektronizacja procedury dotyczącej zezwoleń na pracę. Wszelkie wnioski, powiadomienia oraz środki zaskarżenia będą wnoszone za pomocą systemu teleinformatycznego. Ponadto, zezwolenia na pracę będą wydawane oraz doręczane drogą elektroniczną.

Pełna digitalizacja procesu uzyskania zezwoleń na pracę dla cudzoziemców oznacza, że postępowanie w tych sprawach będzie prowadzone wyłącznie w drodze elektronicznej.

Zmiany obejmują też zakładowe prawo pracy. Pracodawcy będą musieli informować zagranicznych pracowników o ich prawach, w tym o możliwości zrzeszania się w związkach zawodowych.

Zmiany w przepisach o zatrudnianiu obywateli Ukrainy

22 maja 2024 r. Senat przyjął bez poprawek projekt ustawy o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw. Teraz czeka już tylko na podpis prezydenta.

Zmiana przepisów wpłynie na reguły zatrudniania osób z Ukrainy przez pracodawców w Polsce. Większość rozwiązań wejdzie w życie 1 lipca 2024 r.

Oto najważniejsze z nich:

1. Ochrona tymczasowa przedłuża się z 30 czerwca 2024 r. do 30 września 2025 r.

2. Z 14 do 7 dni skraca się termin przesłania powiadomienia do PUP przez pracodawcę zatrudniającego obywatela Ukrainy (autorzy zmian, powołując się na prowadzone kontrole, wskazują, że dotychczas termin 14-dniowy był nadużywany).

3. Trzeba będzie złożyć w PUP kolejne powiadomienie o zatrudnieniu Ukraińca, gdy:

a) zmienił się rodzaj umowy pomiędzy podmiotem powierzającym wykonywanie pracy a obywatelem Ukrainy lub 

b) zmieniło się jego stanowisko lub rodzaj wykonywanej pracy, lub 

c) zmniejszono mu wymiar czasu pracy lub liczbę godzin pracy w tygodniu lub miesiącu określony w powiadomieniu, lub 

d) obniżono mu miesięczną lub godzinową stawkę wynagrodzenia określoną w powiadomieniu.

4. W powiadomieniu o zatrudnieniu obywatela Ukrainy trzeba będzie wskazać co najmniej minimalne wynagrodzenie lub minimalną stawkę godzinową (dotychczas często wpisywano wynagrodzenie niższe niż minimalne).

Autorzy:

Paulina Sulgostowska – adwokat w BWHS Wojciechowski Springer i Wspólnicy

Bartłomiej Dąbal – paralegal w BWHS Wojciechowski Springer i Wspólnicy